Lejyoner Hastalığı – Legionella

“Lejyoner Hastalığı” Legionella bakterisinin sebep olduğu zatürreye denir.

1976 yılında American Legion toplantısının yapıldığı, Phidelphia’da bir otelde ortaya çıkan salgın ile tespit edilmiştir.

Legionella spp. su sistemlerinde çoğalır;

Büyük binalar -oteller, hastaneler, iş ve alışveriş merkezleri, bakım evleri vb. yerlerdeki soğutma kuleli klima sistemlerinden, duş başlıklarından, musluklardan, jakuzileren, hamamlardan, bahçe sulama için kullanılan sprinklerden, hastanelerde solunum sağlayıcı ekipmanlardan havaya yayılarak bulaşır. Havadaki su zerreciklerinde bulunan bakterilerin, solunumla vücuda girmesi ve akciğerlere yerleşmesi sonucu meydana gelir, hastalığın şiddetinde solunan bakteri sayısı ve temas süresi önemli faktörlerdir. Su zerrecikleri ile 3 km. çapında bir alana yayılabilir.

Lejyonellaya bağlı infeksiyonların, yaklaşık % 71-85’inde etken L.pneumophila’dir.

2 farkli klinik tablo seklinde kendisini gösterir:

1- Pontiac Ateşi: Grip benzeri bir tablo olusturur. İnkübasyon periyodu 2-5 gündür. Ateş ve adale ağrıları ile başlar. Zatürreye sebeb olmaz. Bir hafta içerisinde tedavisiz kendiliğinden iyileşir.

2- Lejyoner Hastalığı: Özellikle bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde, atipik zatürre etkeni olarak hastalık yapmakta ve ölüm riski % 5-30 arasında değişmektedir. Legionella etkeni bakterinin vücuda girmesinden, hastalık belirtilerinin başlamasına kadar geçen süre 2-10 gün arasındadır. Lejyoner hastalığı genellikle, ateş, halsizlik, kuru öksürük, adale ve baş ağrısı gibi genel şikayetlerle başlar, daha nadir ishal görülebilir, giderek tablo ağırlaşır. Atipik zatürre tanısı, akciğer filmi (X-ray) ile konulur. Zatürre olan kişilerde Lejyoner bakterisinin etken olduğunu tesbit etmek için, laboratuvar testleri yapılmalıdır.

Konaklama tesisleri ve otellerdeki su sistemlerinden ileri gelen Legionella hastalıkları ” SEYAHAT İLİŞKİLİ LEJYONER HASTALIĞI ” olarak tanımlanır. Türkiye’nin de dahil olduğu 34 Avrupa ülkesinde EWGLI (The European Working Group for Legionella Infections)  vaka kontrolleri ve takipleri yapmakta ve turizm acentaları vasıtasıyla yaptırımlar uygulamaktadır.

Türkiye 2001 yılı verilerine göre 65,2 / 10,000,000 (vaka/turist sayısı) ile Avrupa’da ilk sıradadır.

Su sistemlerinde kullanılan dezenfektanın etkinliğinin tespiti için, periyodik aralıklarla su analizleri TÜRKAK TS ISO EN 17025 akreditasyonuna sahip, Legionella analizlerinden akredite olan laboratuvarlara düzenli olarak yaptırılmalı ([url]www.saniter.com.tr[/url]) ve mekanik temizlik işlemlerinin kimin tarafından, nasıl yapıldığı, su sıcaklığının günlük kontrolleri, kullanılan dezenfektanların önerilen dozlarda kullanımı ve analizlerinin yapılması ile ilgili KAYITLAR AYRINTILI OLARAK TUTULMALIDIR.

Leyjonella Kontrolü İçin Yapılması Gerekenler

Sağlık Bakanlığı –  Legionella Bulunmayan Tesislerin Uygulaması  Gereken Kontrol Önlemleri:

1. Tesiste, Legionella konusunda eğitimli ve riskleri saptayabilecek bir personel görevlendirilmeli.

2. Sıcak su tankları mutlaka uygun bir noktalarında tahliye musluklarına sahip olmalıdır; böylece belli aralıklarla sıcak su tanklarının tümü ile boşaltılması, temizlenmesi ve dip sedimentinin uzaklaştırılması mümkün olmalıdır,

3. Sıcak su tankları dipte oluşan çamur tortusunu azaltmak için 3 ayda bir boşaltılmalı, temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir; bu işlemin sıklığına sediment birikiminin hızına göre karar verilebilir (yılda 2-6 kez arasında)

4. Soğuk su tankları da yılda en az bir kez boşaltılmalı, temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

5. Eğer bir sıcak su tankı veya sıcak su sisteminin bir kısmı bir hafta veya daha uzun bir süre ile bakım v.b. nedenlerle devre dışı kaldıysa; yeniden kullanıma sokulduğu andan itibaren suyun sıcaklığı en az bir gün süre ile 70 C’ın üzerinde tutulmalıdır.

6. Sıcak su ısıtıcı tanklarında; eğer soğuk su girişi veya sıcak dönüş suyu bağlantısı doğru yapılmamışsa, durgunluk olabilir; bu durgunluk, bağlantı noktalarının değiştirilmesi ile giderilmelidir.

7. Su dağıtım sistemi, herhangi bir ölü-bağlantı/boşluk (su akımının olmadığı yada çok yavaş olduğu kısımlar) olmayacak şekilde düzenlenmelidir; tespit edilen bütün ölü boşluklar hemen yok edilmeli, kullanılmayan dallanmalar kaldırılmalıdır.

8. En önemli ölü boşluk oluşumları kullanılmayan muslukların gerisinde kalan su borularıdır; müşteri olmadığında bir süre için boş kalan odalarda musluk ve duş başlıklarının ardında böylesi ölü boşluklar kolayca meydana gelebilmektedir; bunu önlemenin en etkili yolu ise kullanılmayan odalardaki musluk ve duş başlıklarından suyun hergün 3-5 dakika akıtılmasıdır.

9. Binanın hemen her noktasında musluk veya duş başlıklarından akıtılan sıcak suyun ısısı 1 dakika içinde 50-60 C arasında bir ısıya ulaşabilmelidir.

10. Sıcak su tanklarının ısısı yıl boyunca en az 60 C düzeyinde tutulmalıdır.

11. Sıcak su tanklarına geri dönen sıcak suyun ısısı en az 50 C olmalıdır.

12. Duş başlıkları ve musluk filtreleri sediment birikimine neden olur; kullanımından kaçınılmalıdır yada düzenli aralıklarla (ortalama ayda bir) kireç çözücülerle rejenere edilmelidir.

13. Eğer kullanılmıyorsa, soğutma kuleleri boşaltılmalı ve temizlenmelidir.

14. Kullanımda olan soğutma kuleleri yılda 4 kez mekanik olarak temizlenmeli, tortu ve sediment tamamen uzaklaştırılmalı, organizmaların üremesini engellemek için uygun biyosidler düzenli olarak kullanılmalıdır.

15. Kalorifer sistemi en az yılda bir kere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

16. Eğer konaklama tesisi yılın belli dönemlerinde kapalı tutuluyorsa, sezon başında müşteri kabul etmeden önce aşağıdaki önlemleri yerine getirmelidir:

a. Bütün sıcak su tanklarındaki suyun ısısı 70 C’a kadar çıkarılmalı (heating) ve  en az 24 saat süre ile bu düzey korunmasını sağlanmalıdır.

b. Bütün sıcak su muslukları ve duş başlıklarından en az 30 dakika süre ile suyun akıtılması sağlanmalı (flushing); bu şekilde musluktan akan suyun sıcaklığı en az 60 C olmalıdır, çünkü bu sıcaklık musluk ve duş başlıklarında yerleşmiş legionellaların öldürülebilmesi için ancak yeterli bir sıcaklıktır.

c. En az 24 saat süre ile musluklardan akan sıcak su ısısı 60C’ın üstünde tutulmalıdır. Alternatif olarak sıcak ve soğuk su sisteminin tümünde serbest rezidüel klor miktarı en az 3 ppm olacak şekilde hiperklorinasyon yapılır; en az 24 saat süre ile bu düzey korunur.

d. Sistemdeki ölü boşluklar, tıkanıklıklar saptanmalı ve bunlar iptal edilmelidir.

e. Duş başlıkları ve musluklar temizlenmeli ve oluşan kireç tabakaları giderilmelidir.

f. Soğutma kuleleri tümü ile boşaltılmalı, bütün tortu ve kirlilik uzaklaştırılmalıdır. İç yüzeyler temizlenir ve dezenfeksiyonu sağlanır,gerekli tamirat yapılır ve sediment birikimini önleyecek etkili apareyler takılır. Sistem yeniden kullanıma sokulurken etkili biyosidler (quarterner ammonium bileşikleri v.b. dezenfektanlar) uygulanır.